یکی از عوامل تأثیرگذار در وقوع تصادفات رانندگی، عدم رعایت حق تقدم عبور است که رانندگان به عمد یا به سهو و سهل‌انگاری این قانون را نقض کرده و باعث وقوع حوادث ترافیکی می‌شوند. بر اساس ماده ۴۳ آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، حق تقدم عبور به این معناست که “اولویت حق عبور وسیله نقلیه نسبت به وسایل دیگر یا پیاده‌گان دارد و بالعکس”. در هنگام رانندگی همواره به این مسئله توجه کنید.
آرامش خود را حفظ کرده و به دیگران اجازه عبور دهید. اگر در شرایط تردید به حق تقدم عبور هستید، به یاد داشته باشید که راننده مقابل ممکن است اشتباه کند. بنابراین، به او اجازه عبور دهید تا از وقوع حادثه جلوگیری شود.
قوانین حق تقدم در رانندگی
براساس قوانین مربوط به حق تقدم عبور، رعایت این مقررات برای همه رانندگان و عابران اجباری است. در فرهنگ ترافیک، رعایت حق تقدم عبور به معنای احترام به حقوق دیگران است. اغلب افراد در مواجهه با یکدیگر، اصول اخلاقی و احترام متقابل را رعایت می‌کنند، اما در حین رانندگی به این نکته کمتر توجه می‌شود.
اگر به نزدیک خط عابرهای پیاده می‌رسید، باید توقف کرده و اطمینان حاصل کنید که مسیر شما قبل از حرکت خالی است. هنگام نزدیک شدن به خطوط عابرهای پیاده، اگر خودرویی در حالت توقف قرار دارد، سرعت خود را کاهش دهید، متوقف شوید و پس از اطمینان از خلوت مسیر، با احتیاط ادامه دهید. رانندگی در مسیرهای غیرمجاز بر روی خطوط عابرها به وقوع حوادث و مشکلات منجر می‌شود.
تعریف کلی از تقاطع ها
تقاطعها از خطرناک‌ترین مناطق برای رانندگان هستند. به یاد داشته باشید که وقتی به تقاطع نزدیک می‌شوید، سرعت خودرو را حتی اگر حق تقدم با شما باشد، کاهش دهید.
بطور کلی، تقاطعها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
۱. تقاطعهای دارای علائم کنترلی مانند چراغ راهنما و تابلوهای راهنما.
۲. تقاطعهای بدون علائم کنترلی.
در تقاطعهای دارای علائم کنترلی:
در صورتی که تقاطع دارای چراغ راهنما باشد، باید بر اساس دستورات چراغ عمل کنید.
به یاد داشته باشید که حتی اگر مسیر عبور برای شما باز باشد ولی قبل از ورود به تقاطع، سرعت خود را کاهش دهید. ابتدا به چپ و سپس به راست نگاه کنید. اگر خودرویی به تقاطع نمی‌رسد، پس از اطمینان از خلوت بودن مسیر، با احتیاط ادامه دهید.
در صورتی که تقاطع فاقد چراغ راهنما اما دارای تابلوی رعایت حق تقدم است، باید ابتدا خودروهایی که تابلوی مذکور را ندارند، عبور کنند. سپس، خودروهایی که تابلوی حق تقدم دارند، می‌توانند عبور کنند.
تقاطع های بدون علائم کنترلی :
در یک چهارراه هم‌عرض (زمانی که عرض خیابانها متساوی باشد) و بدون علائم کنترلی، شما باید به خودرویی که از سمت راست شما حرکت می‌کند اجازه عبور بدهید، حتی اگر شما قصد گردش داشته باشید یا بخواهید به طور مستقیم به سمت خود ادامه دهید. در خیابان یا تقاطعی که وسایل نقلیه از جلوی یکدیگر عبور می‌کنند، وقتی یک وسیله نقلیه قصد گردش به چپ را دارد، حق تقدم با وسیله نقلیه‌ای است که به صورت مستقیم و در مسیر مجاز عبور قرار دارد.
حق تقدم در پارک دوبل
در موقعیت توقف یا پارک کنار خیابان، حق تقدم با وسیله نقلیه‌ای است که در حال حرکت به عقب یا مشغول توقف یا پارک کردن است. این موضوع در آزمون‌های آیین‌نامه مقدماتی و آزمون‌های آیین‌نامه اصلی به عنوان یکی از سوالات پرتکرار آیین‌نامه مطرح می‌شود.
طبق آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، حق تقدم عبور وسایل نقلیه در تقاطعها و میدانهایی که هیچگونه علامت و چراغ راهنمایی و رانندگی نداشته باشند، به ترتیب زیر است:
الف – در تقاطعهای هم‌عرض، اگر دو وسیله نقلیه که از جلوی یکدیگر در حرکت هستند بخواهند با هم وارد خیابان مجاور شوند، حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که به سمت راست گردش می‌کند.
ب – هنگامی که دو یا چند وسیله نقلیه از دو یا چند جهت مختلف به تقاطع هم‌عرض می‌رسند، حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که در سمت راست دیگر وسایل نقلیه قرار دارد.
پ – در هنگام ورود به میدان‌ها، حق تقدم عبور با وسایل نقلیه‌ای است که در داخل میدان در حال حرکت هستند.
ت – در سه راه‌ها، حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که به صورت مستقیم و در جهت مجاز حرکت می‌کند، حتی اگر عرض خیابانی که مسیر آن است از عرض راه تلاقی کمتر باشد.
در برخورد راه اصلی با راه فرعی، حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که از راه اصلی عبور می‌کند. رانندگانی که از راه فرعی وارد راه اصلی می‌شوند، باید پیش از ورود به راه اصلی، در صورت لزوم توقف نموده و پس از رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که در مسیر مجاز خود در راه اصلی و با سرعت مجاز عبور می‌کنند، وارد این راه شوند. رعایت مقررات ماده قبلی برای وسیله نقلیه‌ای که از راه خصوصی یا شانه راه یا گاراژ یا کوچه و یا تعمیرگاه وارد می‌شود نیز الزامی است.
وسیله نقلیه‌ای که در مسیر مجاز در حال حرکت است، حق تقدم عبور را نسبت به وسایل نقلیه متوقفی که در حال شروع حرکت به جلو یا عقب‌گردش یا دور زدن هستند دارد. در گذرگاه پیاده که چراغ راهنمایی و رانندگی نداشته باشد، حق تقدم عبور با پیادگان است.
حق تقدم در مسیر های متفاوت
در مسیرهایی که به دلیل وجود موانع ثابت از جمله وسایل نقلیه پارک شده، مصالح ساختمانی، اشیاء، عملیات عمرانی، حفاری و خرابی راه، بسته شده‌اند و یا برای عبور از مسیر مجاز کافی نیست، حق تقدم عبور با وسایل نقلیه به عهده کسانی است که مسیر عبور آنها باز یا سهم عبور بیشتری دارد.
در راه‌های کوهستانی و یا راه‌های شیب‌دار با ویژگی‌های مشابه، در راه‌های کوهستانی که عبور از کنار وسایل نقلیه طرف مقابل غیرممکن یا مشکل است، راننده‌ای که در جهت سرازیری حرکت می‌کند باید به کنار راه رفته و به راننده‌ای که در جهت سربالایی حرکت می‌کند، تقدم عبور بدهد.
در راه‌های مسطح که دو طرف به راه منتهی به کوه و پرتگاه است، حق تقدم عبور با وسایل نقلیه‌ای است که در طرف پرتگاه قرار دارند. در این گونه راه‌ها که در کنار آن جای توقف (پارک) یا شانه کافی وجود دارد تا راننده بتواند به کنار برود و با استفاده از آن از عقب‌روی یکی از وسایل نقلیه جلوگیری کند، راننده در جهت سربالایی باید با استفاده از آن به راننده در جهت سرازیری اجازه عبور دهد. اگر یکی از دو وسیله‌ای که می‌خواهند از کنار یکدیگر عبور کنند برای امکان عبور مجبور به عقب‌رفتن شود، این عمل باید توسط وسیله‌ای که در جهت سرازیری قرار دارد انجام شود، مگر آنکه این عمل از سوی راننده در جهت سربالایی آسان‌تر باشد.
قوانین گردش در تقاطعها به شرح زیر است:
الف – برای گردش به راست، باید با توجه به سرعت، جهت و موقعیت وسایل نقلیه‌ای که در جلو و عقب حرکت می‌کنند، با فاصله کافی و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما یا دادن علامت، وارد خط عبور سمت راست شده و به طور کامل از کنار تقاطع بگذرید.
ب – برای گردش به چپ، بایستی با توجه به سرعت، جهت و موقعیت وسایل نقلیه‌ای که در جلو و عقب شما حرکت می‌کنند، از فاصله کافی و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و یا با دادن علامت، وارد مسیر مجاز سمت چپ شده و به طوری که پس از ورود به خیابان مورد نظر در مجاورت محور وسط آن خیابان قرار گیرید و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که مستقیم و در مسیر محل مجاز در حرکت هستند با حداقل سرعت گردش نمایید.
نتیجه گیری
در نتیجه، اهمیت رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی بر حوادث و ترافیک جاده‌ای نمایان می‌سازد. حق تقدم عبور، نقش اساسی در ایمنی و تنظیم ترافیک بازی می‌کند و رعایت آن به دیگر رانندگان و عابران پیاده، احترام گذاشتن به حقوق همدیگر را نمایان می‌سازد. این مقاله به ویژه بر اهمیت رعایت حق تقدم عبور در تقاطعها، میدان‌ها و مسیرهای مختلف تأکید داشت و بیان کرد که عدم رعایت این حق می‌تواند منجر به حوادث جاده‌ای و افزایش خطرات ترافیکی گردد. از این رو، هر راننده و عابر پیاده باید مسئولیت پذیری خود را در رعایت این قانون‌ها و حقوق مشترک ترافیکی به‌خصوص حق تقدم عبور به عهده بگیرد تا بهبودی در ایمنی و تسهیل در حرکت در جاده‌ها حاصل گردد.
